मजदुरहरु भोकभोकै हिडेर गाउँ फर्किएको दृश्यले भावुक बनायो

(लेखक भक्त राई समाजसेवी तथा मिडियाकर्मी हुनुहुन्छ ।)

कोरोना भाइरसका कारण अहिले विश्व मानवजाती नै संकटमा परेको छ । नेपाल सरकाले लकडाउन घोषणा गरेको यो जटिल स्थितिमा दिनहरु बिताउनु हामी सबैलाई अलि बढी नै कठिन बनेको छ । तर पनि यो परिस्थितिमा सुरुको दिनहरुमा अलि बढिनै घरमा बस्न कसरत गर्नु परे पनि पछिल्लो समयमा ज्ञान गुनका कुराहरु सिक्ने, पुस्ततकहरु पढ्ने, टेलिभिजन हेर्ने, देश विदेशमा घटेका घटनाहरु सुन्ने हेर्ने र पुराना पत्र पत्रिकाका पन्नाहरु पल्टाएर विगतहरु सम्झने समय पनि बनेको छ ।

विश्वव्यापी रुपमा गरिएको लक डाउनमा सबैका लागि सबैभन्दा प्रिय र सुरक्षित साथि केही चिज बनेको छ भने त्यो इन्टरनेट हो । इन्टरनेटबाट हामी दुँनिया हेरिरहेका छौं । पढिरहेका छौं । विगत, वर्तमान र भविष्यको अनुगमन, अनुभव र अनुमान गरिरहेका छौं ।

हामी कोराना अघिको विश्व र कोरानापछिको विश्वबारे पनि विमर्श गरिरहेका छौं । सारा व्यापार बन्दछ । करौंडौं वेराजगार बनेका छन् । कम्पनिहरुले जागिरबाट लाखौं कामदार निकालिरहेको छ । पत्रपत्रिकासमेत बन्द छन् । तर अनलान मडिया हरसेकेण्ड चलिरहेको छ । सूचना सप्रेसण गरिरहेको छ । अनलाइन सञ्चारमात्र होइन । यतिवेला अनलाइन व्यापार पनि रोकिएको छैन । कतिमय विद्यायलहरुले अनलाइन कक्षासमेत सञ्चालन गरिरहेका छन् । आलाइन मार्केटका रुपमा विश्वप्रसिद्ध अमेजन कम्पनिले लकडाउनकै समयमा २४ अर्ब अमेरिकी डलर सम्पत्ति जोडेको समाचार हामी पढीरहेका छौं । उसले हजारौंलाई नयाँ रोजगारीसमेत दिएको छ लकडाउनकै समयमा । यी घटनाहरु लकडाउनमा बसेर नियाल्दा, दिमाग खियाउँदा लाग्छ अब व्यापार व्यावसायको क्षेत्रमा नयाँ प्रविधि र तरिका हाबी भएको छ । जसका लागि मानिसहरुले एक्लै बसेर पनि संसारसँग हरसेकेण्ड जोडिदिएको छ । यो समय मेरो पनि मुख्य साथि यहि इन्टरनेट बनेको छ ।

यस्तो समयका इन्टरनेटको सहि सदुमयोग गरेर हायमीले घरमै बसेर धेरै कुरा सिक्न सक्छौं । थुप्रै कुरा पढ्न सक्छौं । अनलाइनबाट विभिन्न ट्रेनिङ लिन सक्छौं । भिडियो इडिसटङ सिक्नसक्छौं । अंग्रेजी बोल्न सिक्न सक्छौं । कुकिङ सिक्न सक्छौं । डान्स सिक्न सक्छौं । ड्रोइङ सिक्न सक्छौं र आफ्ना बालबच्चालाई पनि यसरी धेरै कुरा सिकाउन सक्छौं । र यो वेला यी काम गर्न उपयोगी हुन्छ भन्ने मलाई लागेको छ ।

स्वास्थ्यको ख्याल राखौं

यो समय स्वास्थ्यको हिसाबले संवेदनशील समय हो । हामीले स्वास्थ्य सम्बन्धी चेतना राख्नु जरुरी छ । बिशेष गरि दीर्घकालीन रोगीहरुलाई बढी जटिल छ । त्यसैले खाने कुराहरुदेखि लिएर फिटनेसमा बढी ध्यान दिनुपर्छ कि जस्तो लाग्छ । मुटुका रोगीहरुलई पनि यो समय वढी नै कठिन हुनसक्छ । मैले पनि स्वास्थ्यको र समयको जटिलतालाई ध्यानमा राखेर हरेक विहान पसिना आउनेगरी घरमै योग गर्ने गरेको छु । यो सबैले गर्न सकियो भने राम्रो हुन्छ । कम्तीमा प्रत्येक दिन बिस देखि पच्चिस मिनेट योगा, ध्यान, नृत्य जस्ता कार्य गर्दा रोगिहरुलाई मात्र हैन निरोगीहरुलाई पनि यो परिस्थितिमा थोरै भए पनि मानसिक र शाररिक स्थितिलाई सहज बनाउन केहि टेवा पु¥याउन सक्छौ ।

अर्को कुरा इन्टरनेटमा हामीले योगध्यानका कक्षाहरु हेरेर योग सिक्न पनि सक्छौं । यसो गर्दा आफ्नो नियमित स्वाथ्य पनि राम्रो हुन्छ र नियमवद्ध योग सिकिन्छ पनि ।

बृद्धा, वृद्ध र बालबालिकाहरुलाई यो समयमा अलि जटिलता देखिन्छ, खासमा बालबालिकाहरुमा निरस्यता, मानसिक तनाव हुने हुदा घरपरिवारमा अविभावकले आफ्नो बालबालिकालाई खुशी बनाउने कार्य गर्ने र गर्न लगाउने उनीहरुलाई प्रोत्साहन स्वरुप सकारात्मक गतिविधिमा बढी ध्यान दिन आवश्यक छ । जस्तो कि कलात्मक कार्यहरु नृत्य, गायन , आर्ट जस्ता कार्यमा प्रोत्साहन र साथ दिने । यो समयले अर्को कुरा के थपेको छ भने आफ्नो काम व्यस्तताले बालबालिकालाई समय दिन नसकेका अभिभावकहरुले आफ्नो बालबच्चासंग यो समयमा दुरी नजिक कायम गर्ने समय पनि मिलेको छ । यसले पारिवारीक वातावरण बनेको छ । पारिवारिक अन्तरघुलन बढाइदिएको छ । त्यसैले यो लकडाउनको समयमा बालबालिकाप्रति सकारात्मक कार्यमा बढी ध्यान दिनुपर्छ । यसो गर्न सकियो भने उनीहरुको मनोबृद्धि बढ्नुका साथै मानसिक चेतना सकारात्मक बनाउन सकिन्छ ।

मजदुरको समस्यामा सरकारले ध्यान दिनुपर्छ

मलाई पनि यदाकता यो लकडाउनको स्थितिमा मजदुरहरुले भोग्नु परेको समस्या देख्दा केहि कमिकमजोरी सरकारलको भएको छ जस्तो लाग्छ । कोरोना भाइरस महामारीका कारण विश्वको धेरै देशहरुले लकडाउन घोषणा गरेको सबैलाई अबगत नै छ । यो लकडान हाम्रो नै बचाउको लागि हो भन्ने पनि थाहा छ । अब यस्तो स्थितिमा पुर्वतयारी हुने कुरै भएन । यस्तो अवस्थामा सरकारको आलोचना त अलिअलि हुने नै भयो । तर पनि हाम्रो मुलुकको सन्दर्भमा ज्याला मजदुरी गरेर बिहान बेलुकी पेट पाल्नु पर्ने मजदुरहरुको स्थिति नाजुक छ । अहिले सञ्चार माध्यमबाट र सामाजिक संजालबाट सुन्न र देख्न पाएको समाचारले सबैलाई भावुक बनाएको छ ।

काठमाडौंबाट कुम्लो, कुटुरो बोकेर हिड्दै सप्तरी, सुनसरी, ओखलढुंगा, खोटाङ्ग जाने मजदुरहरुको पैदल यात्रा निकै दर्दानक छ । यसलाई शब्दमा अभिव्यक्त गर्न सकिंदैन । एउटा चाउचाउको भरमा यात्रा गरेको देख्दा जो कोहिको मन दुख्छ । भावुक हुन्छ । सरकार पनि भावुक भएकै होला । तर सरकारलाई भावुक हुने मात्र छुट हुँदैन । सरकराले सम्पूर्ण शक्ति लगाएर याे समयमा नागरिकको सुरक्षा गर्नुपर्छ । बल्ल सरकार भएकाे अनुभूति नागरिकले गर्नेछन् ।

तर लकडानमा परि समस्या भोग्नु परेकाहरुको निम्ति सरकारले ल्याएको राहत प्याकेज सबै गरिव निमुखा मजदुरहरुको हकमा किन सबैमा कार्यान्वयन भएन । कि त सरकारले यो लकडाउनमा ती गरिव निमुखा ज्याला मजदुरी गरि खाने जनताको हकमा पिडितको पहिचान गरि पुग्ने राहतको व्यवस्था गरि पूर्ण लकडाउनको पालना गर्न पर्यो । नत्र घर फर्कन चाहने मजदुरहरुलाई सुरक्षित तवरबाट गन्तव्यमा पुर्याउने बातावरण बनाउनु पर्यो । यसो गरेको अवस्थामा ती गरिव निमुखा श्रमिकहरु लकडाउनको चपेटामा सास्ती खेप्नु परेको जनतामा थोरै भएपनि राहत मिल्छ । यस बिषयमा सम्बन्धित निकायको ध्यान जानु जरुरी छ । अनिमात्र नागरिकले सरकार भएको अनुभुत गर्नेछन् ।

राज्यको सबै निकायले यो जटिल परिस्थितिको सामना गर्नु सक्नु पर्दछ । गरिरहेको पनि छ र नागिरिकहरुको पनि दायित्व हो । खासगरी नागरिक अगुवाई समाजसेवी राजनीतिककर्मीले पनि यस कोभिड १९ विरुद्ध अहम भूमिकाको निर्वाह गर्नु सक्नु पर्दछ । बोलेर हैन काम गरेर देखाउनु जरुरी देखिन्छ । सरकारले गरेको कमीकमजोरी औलाउने र खबरदारी गर्नु त छदैछ । आफ्नो भूमिकाप्रति पनि कठिबद्ध हुन जरुरी छ ।

चीनको वुहानबाट फैलिएको कोरोना भाइरसको महामारी कहिले अन्त्य हुन्छ भन्ने यकिन त छैन । आशा गरौ यो छिटै समाधान हुनेछ । यस महामारीबाट बिश्वले चाँडै छुट्कारा पाउने छ । यस गम्भीर परिस्थितिमा हामी रोगबाट बच्नको निम्ति नेपाल सरकार र स्वास्थ्य विभागले तोकेको मापदण्डको पालन गरौं । अतिआवश्यक काम बाहेक अनाआवश्य बाहिर ननिस्कौं । कुनै किसिमका समस्या भए नजिकको प्रशासन कार्यालय, जनप्रतिनिधि अथवा नेपलसरकारले उपलव्ध गरेको नम्बरमा सम्पर्क गराैं । मितव्ययी बनौं । सावधानी रहौं । अलिअलि कष्ट सहौं भोलिको उज्यालोका लागि पनि ।

सञ्चार माध्यमसंग पनि जोडिएको हुनाले हाल जनप्रतिनिधीहरुसंग सवन्य गरि आफु रहेको वडा कार्यलय भित्रका बिपन्न वर्ग मजदुरहरुको हितमा राहत वितरणको सहजतामा सकेको सहयोग गर्ने प्रयन्तमा म पनि लागिरहेको छु । म सबैलाई अनुरोध पनि गर्छु कि हामी जहाँ छौं त्यहाबाट आफू रहेको ठाउँमा कोही भोकै छन् भने सक्ने सहयोग गरौँ । सहयोगका लागि पहल गरौं । वडापालिका छ । नगरपालिका र महानगरपालिका छ । केन्द्र सरकरार पनि यहीँ छ । सहयोग गर्ने थुप्रै निकाय यहीँ छन् । हामीले थोरै मात्र पहल गरेउ भने पनि धेरै समस्या समाधान हुनसक्छ । हातेमालो गरौं । सबै मिलेर यो संटकसँग जुधौं र जितौं ।